W 2022 r. po drogach UE przewieziono 13,6 mld ton towarów. Oznacza to, że nadal trzy czwarte towarów w UE przewożonych jest ciężarówkami. W Polsce ten współczynnik jest jeszcze wyższy. Jak podaje Inspekcja Transportu Drogowego, 86,8% towarów została przewieziona ciężarówkami, a tylko 10,4% z wykorzystaniem kolei.

Dziś więc, kolejowy transport towarów przegrywa rywalizację z transportem drogowym przede wszystkim dlatego, że nie dowozi towarów "door to door". Uczestnicy łańcucha dostaw są także sceptycznie nastawieni do wielokrotnego przeładunku towarów i związanych z tym niedogodności. Dlatego, zamiast na kolejowych platformach kontenerowych, kontenery pokonują tysiące kilometrów na naczepach ciągników siodłowych po drogach całej Europy.

Kontenery na tory

A przecież kolej ma o wiele większą zdolność przewozową niż inne lądowe środki transportu. Jest to niepodważalna zaleta, zwłaszcza gdy potrzebne jest przetransportowanie dużych ilości towarów w jednym transporcie.

Jeden skład kolejowy może przewieźć ok. 40 kontenerów z miejsca A do B, kilka razy szybciej, taniej, bezpieczniej i bardziej ekologicznie niż musiałoby to zrobić 40 TIR'ów.

Warunek: najdłuższy odcinek na trasie transportu lądowego powinien być obsługiwany przez kolej, a pozostałe odcinki powinny być efektywnie połączone siecią portów i terminali przeładunkowych.

Będzie taniej...

Transport kolejowy więc, zwłaszcza kontenerowy i realizowany na długich dystansach, jest wielokrotnie tańszy niż transport ciężarówkami.

Średni koszt zewnętrzny transportu kolejowego na tonokilometr jest ponad trzykrotnie niższy i wynosi 0,013 EUR, w porównaniu ze średnim kosztem zewnętrznym dla pojazdów ciężarowych wynoszącym 0,042 EUR na tkm.

Oczywiście, obecnie na krótszych dystansach jednomodalny transport drogowy jest często tańszy i bardziej efektywny. Jednak zgodnie z założeniami Strategii Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności (SSMS) oraz Europejskiego Zielonego Ładu, wykorzystanie transportu intermodalnego z udziałem kolei ma być bardziej konkurencyjne kosztowo w stosunku do transportu drogowego także na krótkich i średnich dystansach. Parlament Europejski i Rada chce stymulować szybki wzrost wykorzystania transportu intermodalnego na średnich odległościach, poprzez motywowanie państw członkowskich UE do dostosowywania polityki krajowej w tym zakresie oraz podejmowania niezbędnych środków regulacyjnych i pozaregulacyjnych, które poprawią konkurencyjność transportu intermodalnego.

W ślad za tym, propozycja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 07 listopada 2023 r., wyznacza państwom członkowskim cel w zakresie konkurencyjności, polegający na obniżeniu o co najmniej 10% średniego kosztu transportu intermodalnego w ciągu 7 lat i narzuca im wprowadzenie regulacji niezbędnych do osiągnięcia tego celu.

... i bardziej ekologicznie

Szacuje się , że takie rozwiązanie pozwoli zmniejszyć o co najmniej 40% negatywne skutki środowiskowe generowane przez transport w porównaniu z operacjami realizowanymi wyłącznie przez ciężarówki na trasach pomiędzy tymi samymi punktami początkowymi i końcowymi. Kolej jest bowiem znacznie bardziej efektywna energetycznie niż inne środki transportu. Zwłaszcza, gdy w transporcie wykorzystywane są lokomotywy zasilane energią elektryczną z sieci trakcyjnych. Dość powiedzieć, że przeciętna ciężarówka, korzystająca z tradycyjnego silnika spalinowego na olej napędowy, emituje od około 6 do 10 kilogramów CO2 na każdy przejechany kilometr.

W kontekście założeń Strategii Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności (SSMS) oraz Europejskiego Zielonego Ładu, zarówno od Polski jak i od całej Unii Europejskiej oczekuje się, że znaczna część z 75% transportu lądowego zostanie przeniesiona na kolej, a ilość towarów przewożonych koleją podwoi się do 2050 roku. Kolej wytwarza bowiem tylko 0,4% unijnych emisji gazów cieplarnianych pochodzących z transportu, a transport kolejowy odpowiada tylko za 1,9% unijnej konsumpcji energii.

Jak możemy przeczytać w propozycji dyrektywy* Komisji Europejskiej i Rady z dnia 07 listopada 2023 r. dotyczącej ram wsparcia dla intermodalnego transportu towarów w Unii Europejskiej, w sprawie łączenia środków transportu w celu zrównoważonego rozwoju, transport drogowy łączony z transportem kolejowym i morskim ma generować mniej emisji, ponieważ: „transport intermodalny z wykorzystaniem kolei, który obejmuje obsługę odcinków drogowych na początku i/lub na końcu operacji, łączy lepszą efektywność środowiskową i energetyczną innych niż drogowe środki transportu z dostępnością i elastycznością transportu drogowego.”

Jak przekonuje Adina Vălean, komisarz do spraw transportu: „połączenie przewozu towarów za pomocą ciężarówek z innymi, bardziej zrównoważonymi rodzajami transportu, takimi jak barki, żegluga morska czy pociągi, zmniejszy zewnętrzne koszty transportu i zoptymalizuje wykorzystanie sieci transportowej z korzyścią dla obywateli i gospodarki”.

Transport intermodalny tylko z udziałem kolei

Współczesny świat wymaga efektywnych, zrównoważonych i innowacyjnych rozwiązań w transporcie towarów. W tym kontekście, transport intermodalny odgrywa kluczową rolę. Łączy bowiem różne środki transportu w harmonijną i ekonomiczną całość. To nowoczesny model, który ma istotny wpływ zarówno na ochronę środowiska, jak i na koszty przemieszczania się towarów. W dobie dążenia do zrównoważonego rozwoju i ograniczania wpływu transportu na klimat, rozwijanie intermodalności rozumianej jako transport jednostki ładunkowej, takiej jak kontener, przemieszczanej za pomocą kombinacji ciężarówki, pociągu, barki, statku lub samolotu, staje się strategicznym celem, który przyczyni się zarówno do ochrony środowiska, jak i do poprawy efektywności gospodarczej.

*Dyrektywa o transporcie intermodalnym jest częścią pakietu legislacyjnego „Greening Freight Transport”, który ma przyspieszyć dekarbonizację transportu towarowego.